Şer'i Hukuk

Şer'i Hukuk, Tanzimat'a (1839-91876) kadar İslam hukukuna göre yargılama yapan Osmanlı mahkemelerinde içki alacakları davası meşru değildi. Türü ne olursa olsun Şer'i adı hamr olan içkinin alım satımı ya da zayi edilmesi durumunda kadı, konu hamr olduğunda, davaya bakma gereğini duymuyor ve hüküm vermiyordu. 

Dolayısıyla meyhanecilerin işi zordu. Müşteri içki bedelini ödemezse hak dava edemez, etse de sonuç alamazdı. Söz gelişi bir ayyaşlar zümresi içtikten sonra para ödemedikleri gibi, meyhanenin altını üstüne getirip küpleri kırsalar, fıçıları boşaltsalar; meyhane sahibi ertesi gün mahkemeye başvurup zarar verenleri de getirtse kadı sorguda bile bulunmadan "bedel meşru olmadığından davaya bakılmamıştır" diye ilâm yazardı. 

Meyhaneci açısından bunun anlamı, derdini Marko Paşa'ya anlat, ya da başının çaresine bak! idi. Ancak her mesleğin bir güvencesi olduğu gibi, meyhaneciler de gürültüye pabuç bırakmazlar; böylelerinden para almasını pekâlâ bilirlerdi. 

Dolayısıyla zarar tazmini ve içki alacağı için şer'i mahkeme başvuruları nadirdi. Sukûk-i Debbağ-zâde adlı, şer'i mahkeme ilamı örnekleri içeren yazma kaynaktan özetlenen şu iki ilâm ilginçtir: "Hamrin bedeli tazmin olunmadığı ilâmı: Davacı Mehmed, İstanbul Yeniköy şer'i meclisinde, Büyükdereli Ali de hazırken –Bir gün önce Ali bir fıçı içkimi kırıp döktü. Otuz beş kuruş bedelini isterim diye dava ettiğinde, Müslümanlar içki bedeli ödemeye zorlanamayacaklarından tazminat gerekmediği ilâm olundu" 

Diğer ilâm sureti şöyledir: "[meyhaneci] Şeytan Yahudi, ilgili zabit aracılığıyla Hasköy mahkemesine getirttiği Osman Ağa hazırken –Bu Osman Ağa bir gün önce şerbethaneme gelip arkadaşlarıyla içmek için on okka hamr alıp içtiler. Bedeli olan üç kuruşu Osman Ağa'dan isterim. Dedikte ehl-i İslâmdan hamr bedeli davası meşru olmadığından üzerinde durulmamıştır." 

NECDET SAKAOĞLU

Sukûk-i Debbağzâde, Hicri 1225 tarihli yazma yaprak 105/, 106/a